මිහි­න්තලා පුද­බිම

පොසොන් පුර පසලොස්වක පොහෝ දිනට මෙරට දේශීය බෞද්ධ ජනයා වැල නොකැඩී ඇදී යන්නේ අනුරාධපුර මිහින්තලය වෙතයි.  මිහිඳු මහ­ර­හ­තන් වහන්සේ ප්‍රථ­ම­යෙන් වැඩම කළ ස්ථානය ලෙස මිහින්තලය ප්‍රසිද්ධ වේ. දේශීය සංචා­ර­ක­යන් මිහි­න්ත­ල­යට පැමි­ණිමේ ඉහළ ප්‍රති­ශ­ත­යක් දැක­ගත හැකි වන්නේ පොසොන් සමයට ය. මෙහි පවතින ඓතිතිහාසික  විශ්වීය අගය නිසා අන්ත­ර්ජා­තික තලයේ සංචා­ර­ක­යන් අතර ද මිහි­න්ත­ලය ප්‍රච­ලිත  වී ඇත.

මිහින්තලය පුද බිම වරක් හෝ වැඳපුදා ගන්න ආගමික අතින් පමණක් නෙමෙයි පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකම අතිනුත් වැඩිහිටියන් ට වගේ ම දරුවන් ටත් එම නටඹුන්  දැක බලා ගන්නට අවස්ථාව තිබේ.

කොළඹ සිට එන විට මිහින්තලයට ළගා වීමට පහසුම මාර්ගය තමයි කුරුණෑගල, දඹුල්ල,කැකිරාව,මරදන්කඩල, තිරප්පනේ පහු කරල එන මග. බසයේ ගමන් කරනවනම් කොළඹ-වව්නියා, කොළඹ-යාපනය, කොළඹ-හොරොව්පොතාන වගේ බස් වල පැමිණිය හැක. නමුත් බොහෝ අය  අනුරාධපුරය වැඳපුදාගෙන  පසුව  මිහින්තලේ වන්දනා කරන්නට පැමිණෙයි.  එවිට අනුරාධපුර සිට ත්‍රිකුණාමල පාරේ 12km පමණ ඒමෙන් මිහින්තලේට ලගා විය හැක.

ලොව ඕනෑම පුරා­විද්‍යා භූමි­යක්, ස්මාර­ක­යක් හෝ සංස්කෘ­තික වස්තු­වක් තුළ පව­තින කැපී­පෙ­නෙන විශ්වීය අග­යන් පද­නම් කර­ග­නි­මින් යුනෙස්කෝ සංවි­ධා­නය විසින් ලෝක උරුම ස්ථාන නම් කිරීම සිදු කරනු ලැබේ. මිහි­න්ත­ලය පුරා­විද්‍යා භූමියේ ඇති සුවි­ශේ­ෂ­ත්වය වන්නේ  එම පුද­බිම තුළ ඇති ස්මාර­ක­වල ගැබ් වී පවතින අගයයි.

මිහින්තලයේ මැද මළුව දක්වා පිවි­සී­මට ඇති ශෛල­මය  පිය­ගැටපෙළ පඩි 1840කින් සම­න්විත වන අතර විහා­ර­ස්ථා­න­යක් ආශ්‍රි­තව කන්දක් තර­ණය කිරී­මට ඇති ප්‍රමා­ණා­ත්මක අතින් වැඩිම පිය­ගැ­ට­ව­ලින් සම­න්විත වීම ද සංචා­ර­ක­යන්ගේ ආකර්ෂණය ට හේතු වන්නකි. මිහිඳු හිමි­යන් දඹ­දිව සිට ශ්‍රී ලංකා­වට බුදු දහම රැගෙන ආ උතුම් ස්ථානය ලෙස මිහි­න්තලේ පව­තින අන­න්‍ය­තාව ලොව සුප­තළ වී ඇත.   බුදු­ද­හමේ චිර­ස්ථිය ඇති වූ ස්ථානය නිසා චිර­ස්ථිය, නෛමි­තික අගය ද මෙහි දැක­ගත හැකිය. එසේම ස්තූප රාශි­යක් පැව­තීම නිසා නිතැ­තින් ම ආධ්‍යා­ත්මික අගය ද නොඅ­ඩුව පවතී. සංස්කෘ­තික හා සෞන්ද­ර්යා­ත්මක අගය ද මෙහි ඉහළ වේ.

මෙම ස්ථානය ආශ්‍රිත ව දැක­ගත හැකි සංස්කෘ­තික අග­යන්ගේ ප්‍රමා­ණය ද අප්‍ර­මා­ණ වේ. දේවා­න­ම්පි­ය­තිස්ස රජුගේ කාලයේ  එනම් බුද්ධ පරි­නි­ර්වා­ණ­යෙන් පසු පොසොන් පුන් පොහෝ දිනක  මහි­න්දා­ග­ම­නය සිදු වී ඇති අතර දීප­වං­සය,  සම­න්ත­පා­සා­දි­කාව, මහා­වං­සය, පූජා­ව­ලිය ආදී සාහිත්‍ය කෘති හා රජ­ග­ලින් හා මිහි­න්ත­ල­යෙන් සොයා­ගත් සෙල්ලිපි ද ඒ බව තහ­වුරු කරයි.  වාස්තු­විද්‍යා නිර්මාණ අතර දාන­ශා­ලා­වේ ඇති බත් හා කැඳ ඔරු, ජල සැප­යුම් ක්‍රම ආදි­යත් හා ඒ ආශ්‍රීත ක්‍රියා­කා­ර­කම් මත ඓති­හා­සික අගය කැපී­පෙ­නෙන ඉහළ තල­යක මිහින්තලය  පව­තී. මිහි­න්ත­ලය, වෙස්ස­ගි­රිය, සිතු­ල්පව්ව, රිටි­ගල, රජ­ගල ආදි ස්ථාන­වල පිහිටි ස්වභා­වික ලෙන් මුලින් ම බෞද්ධ භික්‍ෂූන්ට ආවාස විය. 

කදු ගැටයක් ඇසුරු කර­ග­නි­මින් සැකසී ඇති මිහි­න්තලා පුදබිමට අනු­රා­ධ­පුර ඈත පිහිටි බොහෝ ස්ථාන දර්ශ­නය වීම දැක­ගත හැකිය. එමෙන් ම ස්වාභා­වික ගිරි­දුර්ග වාස­ස්ථාන කර­ගත් භික්ෂූන් වහන්සේ බවුන් වැඩීම සඳහා තෝරා­ගෙන ඇති හැට අටක් වූ ගුහා පද්ධ­තිය, ස්වභාව සෞන්දර්ය නරඹමින් සංච­ර­ණය කරන සංචා­ර­ක­යන්ට විනෝ­දා­ස්වා­ද­යක් ද සප­යන ආරා­ධනා ගල, අම්බ­ස්තල දාගැබේ මළු­වට නැඟී­මෙන් දැක­ගත හැකි මන­රම් ස්වභා­වික දර්ශ­නය සංචා­රක ආකර්ෂණය වැඩි කරවයි.

කළු­දිය පොකුණ වැනි පරිශ්‍ර තුළ නිස්ක­ලංක සුන්දරත්ව­යක් විඳ­ගැ­නී­මට හැකිය. පුරාණ රජ­ද­රු­වන් ඉදි කර ඇති බොහෝ ස්මාර­ක­ය­න්ගෙන් පෙර පැවති වාස්තු­විද්‍යා සැලැස්ම පිළි­බඳ වට­හා­ගැ­නී­මට හැකිය. මෙහි විහාර වර්ග හත­රක සාධක පෙනේ. මුල් කාලීනව ස්වාභා­වික ලෙන් පද්ධ­තිය හා සබැඳි ගිරිදුර්ග­ව­ලින් සම­න්විත ලෙන් විහා­ර­යක් ලෙස ආරම්භ වී ඇති මිහි­න්ත­ලය විහා­රයේ රාජ­ගි­රි­ලෙන මහ­නු­වර යුගය දක්වාම සංව­ර්ධන කාර්යන්ට භාජනය වී ඇති බවට සාධක හමුවේ. මිහි­ඳු­සෑය, මහා සෑය, කණ්ටක චේතිය, අම්බ­ස්තල දාගැබ, ගිරි­භණ්ඩ ස්තූපය, ඉදි­කටු සෑය, ඇත්වෙහෙර මෙහි ස්තූප අතර සුවි­ශේෂි වේ.

පූජ­නීය නොවන ස්මාරක අත­ර සන්නි­පාත ශාලාව, දාන­ශා­ලාව, රෝහල, පොත්ගුල, මනි­නාග මන්දි­රය, ඉදි­ක­ටුසෑ පංචා­වාස සංකී­ර්ණය, ප්‍රධා­න­ඝ­රය පෙන්වා­දිය හැකිය ඉදි­ක­ටු­සෑය සංකී­ර්ණයේ සම­ච­තු­ර­ශ්‍රා­කාර සිංහ පොකුණ හා කළු­දිය පොකුණ, නාග පොකුණ වැනි වාස්තු­විද්‍යා නිර්මා­ණ­ය­න්ගෙන් මිහි­න්තලා පුද­බිමේ පව­තින වාස්තු­විද්‍යා අගය තව­දු­ර­ටත් වැඩි වේ. පාහි­යන් හිමිගේ වාර්තාවේ සඳ­හන් වී ඇති ආකා­ර­යට එම ආරා­මයේ 3000ක් පමණ වූ භික්‍ෂූ පිරි­සක් වැඩ­වා­සය කළ සඳ­හන් වී ඇත. 

මිහි­න්ත­ලය විහාර භූමිය තුළ පව­තින්නා වූ තාක්‍ෂ­ණික හා විද්‍යා­ත්මක අගය ප්‍රාථ­මික ලෙන් පද්ධ­තිය ආශ්‍රි­තව ගුහාව තුළට වැසි ජලය ඒම වැළැ­ක්වී­මට කටා­රම් කෙටී­මෙන් ආරම්භ වූ ප්‍රාථ­මික තාක්‍ෂණ මට්ටමේ ඉදි­කි­රීමේ සිට දැවැන්ත ස්තූප හා ගොඩ­නැ­ගිලි ඉදිකි­රීම දක්වා වූ දියුණු තාක්‍ෂ­ණික මට්ට­මක් හඳු­නා­ගත හැකිය. 

සිංහ පොකුණේ ජල ටැංකියේ පතුල ලෙස ස්වාභා­වික ගල් පර්ව­තය යෙදා ගෙන සිව් දිශාවේ බිත්ති සඳහා ශෛල­මය පුවරු එකි­නෙක වෑද්දුම් ක්‍රම­වේද ඔස්සේ සම්බන්ධ කර ජලය වෑස්සී­මට සලස්වා ඇත. එහි තාක්‍ෂ­ණය මෙන් ම උද්‍යාන අලං­ක­රණ ක්‍රම­වේ­ද­යක් ලෙස ද සිංහ මුඛය යොදා­ගෙන ඇත්තේ පුරාණ තාක්‍ෂ­ණික ඥානය විදහා පෙන්ව­මිනි. මිහින්ත­ලය පුදබිමේ සංචා­රක ප්‍රව­ර්ධ­න­යට ද වර්තමාන අවදානය යොමු වී තිබේ. ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධයන් වශයෙන් මිහින්තලා පුද බිමෙහි ඇති ආගමික සහ ඓතිහාසික සුවිශේෂිභාවය අති මහත් ය. මිහිඳු හිමියන්ගේ ආගමනයත් සමගම ලක්දිවට බුදු දහම හඳුන්වා දෙනු ලැබූයේ ඓතිහාසික මිහින්තලා පුදබිමේ දීය.

මිහින්තලේ කඳු පාමුල  තියෙන පළමු පියගැටපෙළ අවසන් වු විට දකුණු පැත්තෙන් තිබෙන  පඩිපෙළ කණ්ඨක වෛත්‍යය වෙතයි. මිහින්තලේ  යන බොහොමයක් දෙනාගේ අදහස මිහින්තලේ බලන්න තියෙන්නෙ අම්බස්ථල වෛත්‍යයයි, ආරාධනා ගලයි, මිහින්තලේ මහා සෑයයි, හිඳි බුද්ධ ප්‍රතිමාවයි විතරක් කියල. නමුත් මිහින්තලේ ඊට වඩා බොහොමයක් දේවල් බැලිය හැක. කණ්ඨක වෛත්‍ය ද ඉන් එකක්. කණ්ඨක චෛත්‍ය වටේ තිබෙන වාහල්කඩවල් තමයි ලංකාවේ මෙතෙක් සොයාගෙන ඇති අලංකාරතම කැටයම් තියෙන වාහල්කඩවල් ලෙස සැලකෙන්නේ. ඒ වගේම තමයි මෙම කැටයම් ලංකාවේ පැරණිතම කැටයම් අතරටත් වැටෙයි. කණ්ඨක චෛත්‍ය වාහල්කඩ කැටයම් අතර තියෙනවා ලංකාවෙ පැරණිම ගණ දෙවි රෑපයක් සහ වලස් හිසක් සහිත වාමන රුවක්. 

කණ්ඨක වෛත්‍ය පිටුපසින් ත අට සැට ලෙන් තිබේ. කටාරම් කොටපු මෙම සමහර ගල්ලෙන් වල කටාරම් වලට පහලින් ක්‍රිස්තු පූර්ව යුගයට අයත් බ්‍රාහ්මී අකුරුවලින් ලියපු සෙල්ලිපි දැකිය හැකිය. පිහිටි ගලේ නෙළපු හිටිගෙන සිටින ආකාරයෙන් සකස් කරපු තරමක විශාල සිංහ රුවක් මෙහි තිබ. ඉහළින් තියෙන පොකුණට එකතුවන ජලය මේ සිංහයාගේ කටෙන් එළියට එන විදිහට හදපු විශිෂ්ඨ නිර්මාණයක් එය.

සිංහ පොකුණ අසලින් තියෙන පාර දිගේ ඉහලට ගිහාම මිහින්තලේ මැද මලුවට එන්න පුලුවන්. විශාල බත් ඔරුවක් සහ කැඳ ඔරුවක් තියෙන දාන ශාලාවට අමතරව මැද මලුවෙ තියෙන තවත් සුවිශේෂී පුරාවස්තු දෙකක් තමයි 4 වන මිහිඳු රජුගේ කාලයේ ලියවුණු මිහින්තලේ පුවරු ලිපි දෙක. මටසිලිටු වෙන්න මැදපු ගලක කොටල තියෙන මේ පුවරු ලිපි දෙකේ අකුරු තාමත් පැහැදිලිව කියවිය හැක.

මැද මලුවෙ ඉඳල උඩ මලුවට යන්න තවත් පියගැට පෙළක් තිබේ. අරලිය මල් ගස් වලින් හෙවන වෙලා තියෙන මේ පියගැට පෙළ අපූරුයි. මිහින්තලේ උඩ මළුවේ සුප්‍රසිද්ධ ආරාධනා ගල, අම්බස්ථල චෛත්‍යය, මිහින්තලේ මහා සෑය සහ සුවිසල් හිඳි බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේ තියෙන්නෙ මේ ඉහළ මළුවෙ. 

මහකනදරා වැවේ සුළං රැල්ල සමග මිහින්තලේ මහා සෑ මළුවට ගිහාම පූජනීය අනුරාධපුරයේ රුවන්වැලිසෑය, ජේතවනාරාමය, අභයගිරිය වගේම නුවර වැවත් දැක් ගන්න පුලුවන්. මහා සෑය වටේ ගිහිල්ල වන්දනාමාන කරගන්න අතරෙම මහා සෑය එහා පැත්තෙන් තියෙන මිහිඳු හිමියන්ගෙ භෂ්මාවශේෂ තැම්පත් කරල හදපු මිහිඳු සෑයත් වන්දනාමාන කර ගන්න හැකියි.  නාග පොකුණත් බලන්න  උඩමලුවෙන් පහලට බැහැල පොඩි දුරක් එනකොට වම් පැත්තට හැරුණු කොට පුළුවන්. මිහින්තලේ වන්දනාමාන කරන්න යන්න තියෙන හොඳම වෙලාව තමයි සවස්වරුව. ඉර බැස යන අලංකාර දර්ශනය වගේම සුදුපැහැ විදුලි බුබුළුවලින් ආලෝක කෙරුණු මිහින්තලා මහා සෑයේ අලංකාරයත් දකින්නට පුළුවන් වෙන්නේ සවස් වරුවෙ දි.

මිහින්තලේ පැරණි රෝහල් සංකීර්ණය, කටු සෑය හා ආශ්‍රිත නටඹුන්, ඇත් වෙහෙර, ගිරි භණ්ඩ සෑය, රජගිරි ලෙන්, කලුදිය පොකුණ, මහකනදරාව වැව, කනදරාව ගල් පාලම, වසම්මලේ චිත්‍ර ලෙන වගේම මිහින්තලේ පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරයත් අනිවාර්යයෙන්ම නැරඹීමට මතක තබා ගත යුතුය. ඒ නිසා මිහින්තලේ නැරඹීමට මුලු දවසක්ම ගත වේවි.මේ පුදබිම් වන්දනාමාන කරගෙන මතු පරපුරට ත් ඒවා සුරක්ෂිත ව තබන්නට ඔබේ වගකීම ද ඉටු කල යුතුය.

මූලාශ්‍ර 

www.gamana.lk

www.silumina.lk

www.srilankatravelpages.com