හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ පිහිටි බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය සංචාරක තෝතැන්නකි. බුන්දල වනෝද්‍යානය හම්බන්තොට සැරිසරන විට විවිධ දිශාවන්ගෙන් මුණ ගැසේ. බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය රැම්සා සම්මුති ගත වීමත් සමග වටිනාකමින් සහ ප්‍රසිද්ධ තෙත්බිමක් බවට පත් විය.
1969 දෙසැම්බර් මස 12 වන දින වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ගැසට් අංක 14887 යටතේ බුන්දල අභය භූමියක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. එහි දැඩි ආරක්ෂාව සදහා 1992 දෙසැම්බර් 31 දින බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කිරීම ද සිදු විය. 1996 දී ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රථම වරට අන්තර් ජාතික වටිනාකමක් හිමිකරගත් තෙත්බිමක් ලෙස බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය ජාත්‍යන්තර ලේඛනයට එක් විය.
බුන්දල , ආනවිලුන්දාව , මාදුගඟ මෙලෙස රැම්සා සම්මුතියේ තෙත්බිම් ලෙස නිර්දේශ වූ ඒවාය. බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය රැම්සා තෙත්බිමක් ලෙස නිර්දේශ වීම සඳහා බලපානු ලැබූ ප්‍රධාන සාධක නම් උත්තරධ්‍රැවයේ සිට දක‍ෂිණ ධ්‍රැවය දක්වා පියාසර කරන පක‍ෂීන්ගේ අවසන් නවාතැන බුන්දල වීම, වර්ෂය පුරා පියාසර කරන පක්ෂීන් 20,000 කට අධික ප්‍රමාණයක් ආහාර හා වාසස්ථාන සොයා බුන්දල ට ගොඩවීම , ගං මෝය හා ලවණ හැල් සහිත තෙත් බිම් පරිසර පද්ධතියක් බුන්දල පිහිටීම , පියාසර කරන පක‍ෂීන්ගේ දුලබ ආහාරයක් වන "ආටිමියා ප්ලවාංග" හා කඩොලාන විශේෂ සහිත පරිසර පද්ධති හා ආහාර බිම් බහුල වශයෙන් බුන්දල පිහිටීම යනාදියයි.
ශ්‍රී ලංකාව ජෛව විවිධත්වයෙන් ප්‍රමුඛතම රටකි. ලෝක ව්‍යාප්ත ජෛව විවිධත්ව ස්ථාන පිළිබඳ පර්යේෂණය තුළ ලංකාව 25 වන ස්ථානය හිමි කර ගනී. හෙක්ටයාර් 6200 ක භුමි ප්‍රමාණයකින් සමන්විත බුන්දල ජාතික වනෝද්‍යානය භූගෝලීය වශයෙන් කලාප 03 ක් ලෙස දැක්විය හැකි වේ.
1. වෙරළ තීරය හා වැලි කඳු සහිත ප්‍රදේශ
2. කලපු හා බාහිර වෙරළ තැනිතලා කලාපය
3. අභ්‍යන්තර වෙරළ කලාපය
එමෙන්ම මෙහි ඇති කලපු අතර
1. මහලේවාය කලපුව
2. කොහොලන්කල කලපුව
3. මලල කලපුව
4. ඇඹිලිකල කලපුව
5. බූන්දල ලේවාය කලපුව
හදුනා ගත හැක.
ශාක විශේෂ 90 ක් පමණ වාර්තා වන අතර කාෂ්ඨිය ශාක වර්ග 16 ක්, පැළෑටි වර්ග 37 ක්, ඖෂධීය ශාක වර්ග 16 ක් හා පඳුරු ශාක වර්ග 21 ක් පමණ මෙහි දැකිය හැක. කාශ්ඨිය ශාක අතර පලු, සූරියා, බුරුත, දිවුල්, ආදී ය ද පැළෑටි වර්ග ලෙස නීරමුල්ලිය, මුඩුමහන, මදුරුතලා, හෙලමල් ආදිය ද වැල් වර්ග අතර ආරෝහණ, හාතවාරිය ආදිය ප්‍රධාන වේ. මෙහි ප්‍රමුඛ ශාක කාණ්ඩය පඳුරු ශාකයන් ය. වියළි බවට ඔරොත්තු දෙන ශාක මෙහි බහුලව පවතී.
බූන්දල වඩාත් ප්‍රචලිත ව ඇත්තේ කුරුලු පාරාදීසයක් ලෙසිනි. ලංකාවේ වෙසෙන නේවාසික ජලජ පක්ෂීන් බහුතරය නිරතුරුව ම හදුනා ගත හැක. පක්ෂින් 20000 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් බුන්දල දී නිරීක්ෂණය කළ හැක.
පර්යේෂණ අනුව වර්ග 150 කට අයත් කුළ 53 කට ගැනෙන පක්ෂි විශේෂ 53 ක් බුන්දල වනෝද්‍යානය තුළින් වාර්තා වී ඇත. මේ අතරින් සංචාරක පක්ෂි විශේෂ 50 ක් පමණ දැක ගත හැකි අතර ඉන් විශේෂ 08 ක් දුර්ලභ වේ. බුන්දල වනෝද්‍යානය තුළ දැකිය හැකි එකම ආවේණික පක්ෂියා වන්නේ වළිකුකුළා ය. තව ද ජාත්‍යන්තර වශයෙන් වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති පැස්තුඩුවා, දම් සිලු‍ටු දෑ තුඩුවා බුන්දල දී දැකිය හැක. ලංකාවේ විශාලම පක්ෂියා වන බහුරු මානාවා හා ඉතා දුර්ලභ පක්ෂියා වන අලිමානාවා ආදි පක්ෂි විශේෂ ද දැකගත හැක.
බූන්දල වෙනත් රටවලින් පැමිණෙන විදේශීය පක්ෂීන්ගේ ද, දේශිය පක්ෂීන්ගේ ද පෝෂක බිමක්, ලැගුම් බිමක්, ආරක්ෂක බිමක් මෙන්ම අභිජනන බිමක් ලෙසින් ද වැදගත් වේ.
බුන්දල තෙත් බිමට මෑතකාලීනව ඇතිවු බලපෑම නම්
* 1984 ඇතිකළ ලූණුගම්වෙහෙර ව්‍යාපාරයෙන් පෝෂණය වෙන ගොවි බිම්වලින් ඉවත් කරන කෘෂි රසායන අඩංගු අතිරික්ත ජලය කලපු පද්ධතියට එකතු වීමෙන් ලවනතාවය අඩු වී කරදිය ආශ්‍රිත ජෛව ප්‍රජාවට බලපෑම් එල්ල වීම මෙන් ම කලපුවේ සිට මුහුද දක්වා ඇළ මාර්ගයක් ඉදි කිරීම නිසා කලපු මෝය මුහුදට නිරාවරණය නොවීම
* මිරිදියේ වැඩෙන ජලජ පැළැටි ව්‍යාප්තිවීම
* උද්‍යානයේ මායිමේ ඇති තෙත් බිම් ගොඩ කිරීම හා සංවර්ධනය
* අවිධිමත් ධීවර කර්මාන්තය
* උද්‍යානය තුළ ඇති ලේවායන් වැඩිදුරටත් සංවර්ධනය කිරීම මෙන්ම කලපු අන්දර වැනි ආක්‍රමණශීලී ශාක සීඝ්‍රයයෙන් ව්‍යාප්තවීම
ආදී කරුණු රාශියක් මත බුන්දල තෙත්බිමට බලපෑම් ඇති වී ඇත. මෙනිසා කුරුළු පාරාදීසයක් බවට ප්‍රසිද්ධ බුන්දල ජාතික උද්‍යානය වෙත පැමිණෙන ද අඩුවක් ද සිදු ව ඇත.
කිරිඳිඔය ව්‍යාපාරයේ දී ලුණුගම්වෙහෙරේ සිට එන වාරි ජලය වැඩි ප්‍රමාණයක් මුහුදට බහින්නේ බුන්දල කලපුව හරහා ය. ඒ නිසා මේ කලපුවල තිබෙන ලවන ගතිය අඩු වීම හේතුවෙන් ලවන ගතිය තිබෙන විට හැදෙන කුනිස්සෝ වැනි කුඩා මත්ස්‍යන් බිහිවීම අඩු වේ. මේ තත්වය රජ සියක්කරයා මත්ස්‍ය වර්ගයාට බෙහෙවින් බලපානු ලබයි. ඒ වගේම මේ තත්වය සංචාරක කුරුල්ලන්ට බොහෝ බලපායි. පක්ෂීන් ට අවශ්‍ය ආහාර අඩුවෙන නිසා ඔවුන් බුන්දල ට පැමිණීම සීමා වී ඇත. මෙහිදී දේශීය පක්ෂීන් හා විශේෂයෙන් පැමිණෙන සංචාරක පක්ෂීන් ද අඩු වේ. ඒ බව වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ නිලධාරීහු පෙන්වා දී ඇත.
තෙත් බිම් රැක ගැනීමට ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග හා යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී බලධාරීන් විසින් අත්ත‍නෝමතිකව කටයුතු කරයි. බුන්දල තෙත්බිමට අත්ව ඇති ඉරණම තුළ එය උද්‍යානය විනාස වීම වලක්වා ගැනීමට නම් වාරි යෝජනා ක්‍රම ක්‍රියාත්මක කර තෙත් බිම් වලට හානියක් නොවන ලෙස සැලසුම් කිරීම. ඇඹිලිකල කලපුවට එකතුවන කෘෂි රසායන අඩංගු ජලය ඇළ මාර්ගයක් ඔස්සේ විල්මැන්න අභය භූමිය හරහා කිරිඳිඔයට නිදහස් කිරීම. ප්‍රේරක කලාපයේ සංවර්ධන හා සංරක‍ෂණ කටයුතු අන්තරජාතික ප්‍රතිපත්තීන්ට අනුකූලව විධිමත්ව සැලසුම් මගින් දිගුකාලීනව ක්‍රියාත්මක කිරීම. ආක්‍රමණශීලී ශාක සැලසුම් සහගතව ගලවා ඉවත් කිරීම. ධීවර සමිති විධිමත් කිරීම. අනවසර ලෙස තෙත් බිම් ගොඩ කරන පුද්ගලයන්ට නීතිමය ක්‍රීයා මාර්ග ගැනීම. ආදී කරුණු ගැන බලධාරීන්ගේ අවධානය යොමුවිය යුතුය. මේවාට බලධාරීන්ගේ අවධානය යොමු නොවුනේ නම් ඉදිරියේ දී බුන්දල ජාතික උද්‍යානය රැම්සා සම්මුතියෙන් ඉවත්වීමේ අවදානමක් පවතී.
බුන්දල කුරුල්ලන් සදහා ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලුවද තවත් සතුන් එහි ජීවත් වෙයි. සිංහයන් , කොටියන් , වළසුන් වැනි මාංශ භක්ෂකයන් නොමැති වුව ද ගොඩබිම වසන විශාල ම ක්‍ෂිරපායි සත්වයන් වන අලි 30 ක් පමණ මෙහි වෙසෙයි.
මීට අමතරව දිවියන්, ගෝනන්, වලසුන් ආදි සතුන් ද ගොඩබිම වසන විශාලතම උරගයා වන කිඹුලන් ද තවත් වර්ග 06 කට අයත් උරග විශේෂ 10 ක් පමණ ද බුන්දලින් වාර්තා වේ.
තවද ලංකාවේ වෙසෙන කැස්බෑවන් විශේෂ 03 ක් මේ ආශ්‍රිත මුහුදු තීරයේ දක්නට ලැබේ. බූන්දල ජලාශ්‍රිත ප්‍රදේශවල වර්ග 06 කට අයත් මත්ස්‍ය විශේෂ 10 ක් පමණ ද වාර්තා වී ඇත. උභය ජීවින්ද වර්ග 03 කට අයත් විශේෂ 06 ක් පමණ ද වාසය කරයි. සත්ව ප්‍රජාව අතින් ද බූන්දල ඉතා වැදගත් වනෝද්‍යානයකි.
මෙවැනි වනජීවි වාසස්ථාන සංරක්ෂණය කර ගැනීම අත්‍යන්ත වැදගත් කාරණයකි.වන සතුන්ගේ නිදහසට බාධා නොකර , හිරිහැර නොකර සුන්දරත්වය අත්දැකීම් ලබා ගෙන සංචාරය නිම කිරීමට වග බලා ගත යුතු ය.
මූලාශ්‍ර
www.parliament.lk
www.greenmedia.lk
www.silumina.lk
www.bbc.com
.jpeg)
.jpeg)